طب سنتی و تاثیر آن بر سلامت در دوران سالمندی

عضو هیئت علمی‌دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه طب سنتی ریشه در باور و فرهنگ مردم دارد، بیان کرد: به همین دلیل این طب قابلیت پذیرش گسترده داشته و مردم به راحتی حتی به افراد غیر آکادمیک در این حوزه نیز اعتماد می‌کنند.
به گزارش سلامت روز، بر طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت (WHO)، طب سنتی به دانش، مهارت و عملکردهایی بر اساس تئوری، عقاید و تجربیات بومی فرهنگهای مختلف گفته می شود که نقش حفظ سلامتی، پیشگیری، تشخیص، بهبود و درمان بیماریهای جسمی و روحی را بر عهده دارد.

انسان‌ها در طول چندین هزار سال از قسمت های مختلف گیاه و حیوان برای ترمیم بدن خود استفاده کرده‌اند. در آفریقا، آسیا، آمریکای لاتین و خاورمیانه، در دص بالایی از مردم از طب سنتی و توصیه هایی در این زمینه استفاده می کنند. در برخی از مناطق طب سنتی حاوی مطالعات پژوهشی و اسناد علمی تئوری و عملی است. با این حال در برخی نواحی دیگر این دانش کمرنگ شده و تا حد نقل و قول‌های شفاهی تنزل یافته است. از آنجایی که یک سوم افراد در جوامع مختلف امکان دسترسی به داروهای مدرن را ندارند، ارائه شیوه‌های درمانی سنتی و جایگزین ایمن و مطمئن می‌تواند راهی برای افزایش دسترسی به خدمات بهداشتی و سلامتی فراهم کند. از اینرو در بعضی مناطق از دنیا، اقوام مختلف در حال بازگشت به اصول و آموزه‌های سنتی و بومی خود هستند.

بیش از ۱۰۰ کشور در جهان از داروهای گیاهی استفاده می کنند. اما شیوه‌های طب سنتی در کشورها و نواحی مختلف دنیا با توجه به تفاوت‌های فرهنگی، تاریخی، منش و فلسفه فردی جوامع با یکدیگر متفاوت است. از جمله انواع رایج طب سنتی در دنیا می‌توان به طب سنتی چینی، هندی، آفریقایی و طب سنتی ایرانی اشاره کرد.

در همین راستای طب سنتی سلسله نشست هایی در ایران در خصوص تاثیر طب سنتی  در دوران سالمندی برگزار شده است.

به گزارش ایسنا، در اولین سلسله نشست طب سنتی با محوریت سالمندی، مورخ یکم شهریور ۱۴۰۱ به همت معاونت فرهنگی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در واحد مذکور با حضور ریاست این واحد جهاد دانشگاهی، حمید حمزه زاده و نیز سخنرانی دکتر محمود خدادوست برگزار گردید، در ابتدا حمزه‌زاده با اشاره به تجربه فعالیت‌های پژوهشی، آموزشی، فرهنگی و نیز ۱۳ سال سابقه فعالیت این واحد در حوزه سلامت سالمندی، گفت: با توجه به تغییراتی که در هرم جمعیتی کشور رخ داده است، اکنون سالمندی به یکی از دغدغه‌های مهم در سطح کلان کشور تبدیل شده و این واحد جهاد دانشگاهی نیز تمام فعالیت‌های خود را در راستای تحقق سیاست‌های جمعیتی کشور و ارتقا سطح سواد سلامت سالمندان برنامه‌ریزی کرده و پیش می‌برد.

همچنین وی در ادامه با بیان اینکه سواد سلامت سالمندان از موضوعات مهم و تاثیرگذار در سلامت آن هاست و نیز سالمندان نسبت به قشر جوان جمعیت تمایل بیشتری به استفاده از خدمات طب سنتی دارند،‌ افزود: بنابراین جهاد علوم پزشکی شهید بهشتی وظیفه خود دانسته تا با دعوت از اساتید این حوزه، در قالب سلسله وبینارهای مدون و پیوسته به کسب آگاهی و ارتقا سواد سلامت سالمندان از طریق منابع و مراجع آکادمیک و علمی معتبر بپردازد، که اولین برنامه را با حضور دکتر محمود خدادوست پزشک و متخصص طب سنتی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی آغاز می‌کنیم.

تعریف و تفاوت طب سنتی و طب مکمل

محمود خدادوست در ابتدا با اشاره به تعریف طب سنتی از منظر سازمان جهانی بهداشت و در نظر گرفتن اینکه طب سنتی باید ریشه در تاریخ آن کشور داشته باشد، عنوان کرد: طب سنتی مجموعه‌ای از دانش و تجاربی است که از نسلی به نسل دیگر چه به صورت شفاهی و چه به صورت کلامی‌منتقل می‌شود.

وی در ادامه با بیان اینکه هر مکتب طبی که جز تاریخ تمدن آن کشور نبوده و در عین حال جزء طب رایج آن کشور هم نباشد، طب مکمل می‌گویند، توضیح داد: برای مثال طب سنتی چین اگر وارد کشور ما شود به آن طب مکمل گفته می‌شود.

این پزشک متخصص طب سنتی با بیان اینکه طب سنتی ایران در واقعیت چیزی فراتر از تعریف سازمان جهانی بهداشت و فقط مبتنی بر دانش کلامی‌و کتبی نیست، افزود: این دانش براساس دانش حکمای قدیمی‌همچون ابوعلی سینا است که به ما ایرانیان به ارث برده‌ایم.

خدادوست با بیان اینکه طب ایرانی مبتنی بر تفاوت‌های فردی و آمیخته با فضائل اخلاقی در کنار دانش پزشکی است، گفت: رویکرد این طب پیشگیری و پرهیز از بیمار شدن است.

لزوم تربیت بیشتر افراد آکادمیک در حوزه طب سنتی

وی با اشاره به اینکه اگر طیف وسیعی از تفاوت‌های فردی وجود نداشت، پزشکی و جایگاه آن به عنوان یک علم شناخته می‌شد و نه یک هنر، بیان کرد: مسئله ای که از هزاران سال پیش حکمای ما ایرانیان به آن پرداخته بودند الان غرب تحت عنوان personal medicine (پزشکی مبتنی بر فرد) گفته می‌شود.

عضو هیئت علمی‌دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ادامه با اشاره به مزاج‌ها و ارتباط آن با تفاوت‌های فردی یادآور شد: هیچ دو نفر شخصی را پیدا نمی‌کنید که مزاج مشابه داشته باشند و اگر پزشکان ما به این مسئله توجه کنند در تشخیص بیماری‌ها و درمان موفقیت گسترده تری خواهیم داشت.

خدادوست با بیان اینکه طب سنتی ریشه در باور و فرهنگ مردم دارد، بیان کرد: به همین دلیل این طب قابلیت پذیرش گسترده داشته و مردم به راحتی حتی به افراد غیر آکادمیک در این حوزه نیز اعتماد می‌کنند.

وی با اشاره به مطلب فوق افزود: باید به درخواست و نیاز مردم پاسخ منطقی بدهیم تا مردم به افراد غیردانشگاهی روی نیاورند.

لزوم همگرایی و کاربرد طب رایج و طب سنتی با هم

دکترای تخصصی طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به اینکه نگاه طب مکمل و طب سنتی نگاه کل‌گرا نسبت به بیماری است، توضیح داد: ما در طب رایج بسیار جز نگر هستیم البته که با همین نوع نگاه به موفقیت‌های زیادی دست یافته‌ایم اما لازم است نگاه کل‌نگر در کنار نگاه جزءنگر مکمل یکدیگر باشند تا تشخیص و درمان‌های موفق‌تری داشته باشیم.

وی با اشاره به تعریف سازمان جهانی بهداشت که گفته طب سنتی باید ارزان‌تر از طب رایج باشد، گفت: متاسفانه در کشور ما این چنین نیست و باید به این مسئله بیشتر پرداخته شود.

دلیل تعارض بین دو طب سنتی و طب رایج چیست؟

خدادوست با نظر شخصی خود به عنوان یک پزشک طب رایج و نیز متخصص طب سنتی به دلیل تعارض بین طب رایج و سنتی پرداخت و گفت: یکی از دلایل آن تعارض منافع است و دلیل دیگر آن شیوه تدریس نظام آموزشی کشورماست، که در نظام آموزشی ما برخلاف طب سنتی نگاه پیشگیری محور وجود ندارد و تمرکز اصلی بر درمان است تا اصول پیشگیری و حفظ سلامت.

این پزشک متخصص با اشاره به اینکه تشخیص بیماری توسط پزشکان ما وابسته به تجهیزات پزشکی است، یادآور شد: این امر ناشی از خلا سیستم آموزشی ماست که پزشکان را کلینیسین تربیت نمی‌کند، یعنی باید پزشکان به گونه ای آموزش ببینند و مهارت کسب کنند که با کمترین امکانات در یک روستای دور افتاده بدون وجود تجهیزات پزشکی به بهترین تشخیص بیماری و یا حتی نزدیک به تشخیص قطعی و سپس درمان دست یابند.

وی در ادامه به مزاج شناسی پرداخت و گفت: علاوه بر انسان‌ها حتی اشیا نیز دارای مزاج هستند و نوع مزاج بر روی همه جنبه‌های زندگی انسان اثر می‌گذارد.

خدادوست با اشاره به اینکه چهار طیف گرمی، سردی، خشکی و تری وجود دارد، گفت: به طور جزئی تر می‌توان مزاج‌ها را به گرم و تر، گرم و خشک، سرد و خشک و نیز سرد و تر تقسیم کرد.

وی با بیان اینکه مزاج انسان‌ها باتوجه به عوامل زیادی از جمله مقطع سنی تغییر می‌کند، یادآور شد: مزاج برتر و غالب همان مزاج مادرزادی است و حتی اثرات آن در سالمندی نیز خود را نشان می‌دهد.

دکتری تخصصی طب سنتی در ادامه به ذکر عوامل موثر در تغییر مزاج پرداخت و گفت: یکی از مهم‌ترین آن‌ها سن است که تا ۳۰ سالگی مزاج غالب و طبیعی افراد گرم و تر، در ۳۰ تا ۴۰ سالگی گرم و خشک، در ۴۰ تا ۶۰ سالگی سرد و خشک و همچنین از ۶۰ سالگی به بعد به سرد و تر تغییر می‌یابد.

خدادوست با اشاره به اینکه بجز سن، منطقه زندگی، فصل، جنسیت و حتی شغل نیز بر نوع مزاج افراد سایه می‌افکند و موجب تغییراتی در آن می‌شود، توضیح داد: اهمیت دانستن این موارد و در نظر داشتن آن‌ها موجب می‌گردد تا بتوان به شناخت دقیق‌تری از نوع مزاج فرد دست یافت و سپس توصیه و اقدام موثری برای بیمار انجام داد.

وی با اشاره به تغییر مزاج در سالمندی و اهمیت شناخت آن در این دوران حساس زندگی، گفت: با توجه به اینکه از ۶۰ سال به بالا مزاج بدن به سمت سرد و تر می‌گراید، لازم است تا سالمندان و به خصوص افراد بازنشسته توجه بیشتری به این موضوع داشته باشند و سریع سبک زندگی خود را تغییر ندهند و همچنان همان روالی را که چند سال طی کرده اند، ادامه دهند.

به گزارش نمایندگی علوم پزشکی شهید بهشتی، این پزشک متخصص با بیان اینکه در این دوران فعالیت بدنی فرد کاهش می‌یابد، یادآور شد: در این مقطع سنی رطوبت اضافی بدن امکان دفع ندارد و این افزایش رطوبت موجب تبعات و ناخوشی‌های زیادی برای فرد می‌شود. بنابراین افراد باید حدالامکان از اموری که به افزایش این رطوبت کمک می‌کند پرهیز کنند. میزان وردی غذا خود را کاهش دهند، غذاهایی که هضم سبکی دارند مصرف کنند، سبک زندگی خود را ناگهانی تغییر ندهند تا انشاالله مشکلات کمتری داشته باشند.